این تصمیم پرسش‌های زیادی مطرح کرده است. از جمله اینکه مدارس دولتی تقریبا در همه شهرها و روستاهای کشور با مشکلات فضای آموزشی، آزمایشگاه، زمین ورزشی، کتابخانه و... روبه‌رو هستند و یا بعضی مدارس دولتی دوشیفته یا سه‌شیفته به کار خود ادامه می‌دهند و یا فرسودگی بنای مدارس جان دانش‌آموزان را تهدید می‌کند، بنا براین چه ضرورتی برای کمک به مدارس غیرانتفاعی است؟ و چرا از این کمک برای ایجاد شرایط بهتر در مدارس دولتی استفاده نمی‌شود؟
در قانون اساسی جمهوری اسلامی آموزش رایگان از سطح ابتدایی تا دانشگاه پیش‌بینی شده است. همین پیش‌بینی باعث شده که دولت تنها متولی آموزش و پرورش باشد تا بتواند با استفاده از درآمدهای کشور هزینه آموزش و پرورش رایگان را بپردازد. اما از آنجا که نظام جمهوری اسلامی در مقطعی به این نتیجه رسید که بهتر است مردم نیز در امر آموزش و پرورش سهیم شوند، لایحه‌ای را به مجلس برد تا با فراهم کردن زمینه همکاری مردم با آموزش و پرورش، تصدی‌گری دولت در این بخش کاهش یافته و مردم بخشی از هزینه‌های آموزش فرزندانشان را تقبل کرده و افرادی نیز با سرمایه‌گذاری به تاسیس مدارسی که آن زمان نام غیرانتفاعی به‌خود گرفت، اقدام کنند.
بسیاری از مردمی که علاقه‌مند به کار آموزشی و پرورشی و تاسیس مدرسه بودند، وارد این عرصه شدند. بعضی از آنها به‌دلیل سرمایه اندک‌شان ناچار شدند با اجاره املاک که بعضا برای فضای آموزشی هم مناسب نبودند کار خود را شروع کنند. تعدادی از این مدارس با افزایش سطح کیفی خود نظر والدین را به کمک بیشترجلب کرده و به رشد کمی نیزدست یافتند.
اما بعضی مدارس نیز نتوانستند زمینه رشد کمی وکیفی خود را فراهم کنند، اما در جلب دانش‌آموز و کاهش مشکلات مدارس دولتی مؤثر بودند. اکنون دولت به این نتیجه رسیده که به همیاری مردم در امر آموزش و پرورش کمک بیشتری کند تا هم از بار مدارس دولتی کاسته شود و هم در رقابت‌هایی که بین بخش خصوصی ایجاد می‌شود، کیفیت آموزشی و فضاهای پرورشی به شرایط بهتر خود نزدیک شود.
در رابطه با مصوبه اخیر مجلس و تمهیداتی که دولت در رابطه با مدارس غیرانتفاعی اندیشیده و همچنین نحوه نظارت بر کمک‌های دولتی به مدارس غیرانتفاعی گفت‌وگویی با سید نصرت‌الله فاضلی، معاونت توسعه مشارکت‌های مردمی وزارت آموزش و پرورش انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
- آیا امکانات مدارس دولتی کافی است که دولت قصد رسیدگی و کمک به مدارس غیرانتفاعی را دارد؟
سابقه آموزش و پرورش در این 29-28 سال نشان می‌دهد از نظر فضا و تجهیزات و بودجه مدارس دولتی همواره با معضل روبه‌رو بوده‌اند. به‌عنوان مثال، خیلی از مدارس دوشیفته و سه‌شیفته که بعضی از آنها اکنون دوشیفته هستند، در مجلس تمهیدات خوبی برای حل این مشکلات خصوصا برای بازسازی و مقاوم‌سازی آنها اندیشیده شد و بودجه جاری آموزش و پرورش 25 تا 30 درصد افزایش پیدا کرد.
مدارس دولتی در زمینه فضای آموزشی، ورزشی، تجهیزات، کارگاه، آزمایشگاه با مشکل روبه‌رو هستند. اما این سؤال هم مطرح است که آیا آموزش و پرورش به تنهایی می‌تواند با بودجه دولت اداره شود؟ تجربیات جهانی نشان داده این کار شدنی نیست، در حال حاضر در تمام کشورهای جهان مدارس به‌صورت دولتی، خصوصی و نیمه‌خصوصی اداره می‌شوند.در حال حاضر بیش از 145هزار مدرسه در کشور وجود دارد که اداره آنها توسط دولت کار مشکلی است، لذا مشارکت مردم در اداره مدارس امری ضروری است. در قانون کمک به دولت در امر آموزش و پرورش به 2 صورت امکان‌پذیر است، یکی از طریق نهادینه کردن و دیگری از طریق انجمن اولیا و مربیان. مردم سال گذشته از طریق این انجمن‌ها 30 میلیارد تومان به آموزش و پرورش کمک کردند.
کمک به دولت به‌صورت نهادینه از طریق ایجاد مدارس غیرانتفاعی مصوب سال 1367 مجلس صورت می‌گیرد.در حال حاضر سرانه دانش‌آموزی بدون احتساب هزینه تملک و سرمایه در حدود 500 تا 600 هزار تومان است که دولت آن را می‌پردازد. همچنین ما دارای 15 هزار مدرسه غیرانتفاعی هستیم که تاکنون حمایت‌های دولت از این مدارس، هم قابل توجه بوده و هم نبوده است. این کمک‌ها شامل سرمایه‌گذاری در ساخت مدرسه نبوده است. ساختمان بسیاری از مدارس غیرانتفاعی کاربری آموزشی ندارند. اگر دولت در این بخش حمایت می‌کرد، حداقل الان 10 هزار ساختمان با کاربری آموزشی داشتیم.
در حال حاضر 500 هزار صندلی خالی در مدارس غیرانتفاعی داریم که اگر آن را بر میانگین تعداد 250 دانش‌آموز در یک مدرسه تقسیم کنیم، حجم مدارس دولتی بسیار کاهش پیدا می‌کند. یکی از راه‌های رسیدگی به مدارس دولتی کمک به مدارس غیرانتفاعی است.
برای خروج از بحران مالی آموزش و پرورش باید یک‌سوم هزینه مدارس غیرانتفاعی را دولت و دوسوم آن را مردم تقبل کنند. دولت اگر نمی‌تواند مدارس دولتی را استاندارد کند، یکی از راه‌های آن حمایت از بخش غیردولتی است. با حمایت دولت شهریه مدارس غیرانتفاعی کاهش یافته و موجب افزایش تعداد دانش‌آموزان در این مدارس می‌شود که همین امر کاهش هزینه‌های مدارس دولتی و افزایش کیفیت آنها را به‌دنبال دارد.
- آیا کمک دولت تاثیرقابل‌توجهی در کاهش شهریه‌های مدارس غیرانتفاعی خواهد داشت؟ چه الزاماتی در این بخش وجود دارد؟
اگر منسجم و قانونی شود، بله تاثیرگذار است. هم اکنون 50 درصد هزینه‌های این نوع مدارس در تهران غیرآموزشی است. بیشتر این مدارس استیجاری هستند و هزینه قابل‌توجهی برای اجاره بها پرداخت می‌کنند، بنابراین مؤسسان مدارس ناچارند این هزینه را روی شهریه دانش‌آموزان سرشکن کنند. لذا اگر کمک‌های نظام‌مند و مشخصی وجود داشته باشد و به‌موقع به مؤسسان اعلام شود در کاهش شهریه‌ها مؤثر است.
- آیا رویکرد دولت افزایش و توسعه مدارس غیرانتفاعی است؟ مبنای کمک دولت به این مدارس چیست؟
کمک دولت به‌صورت پرداخت 50 درصد سرانه دانش آموزی (50 درصد هزینه تمام شده برای هر دانش آموز) است. البته مصوبه مجلس باید به شورای نگهبان برود و پس از تایید، نیازمند تدوین حداقل 6 آیین‌نامه، اساسنامه و دستورالعمل است که یکی از دو اساسنامه مربوط به سازمان مدارس غیردولتی و توسعه مشارکت‌های مردمی است که مسئول آن معاون وزیر آموزش و پرورش است و دیگری اساسنامه حمایت از مدارس غیردولتی است. آیین‌نامه‌ها نیز باید به تصویب هیات وزیران برسد و دستورالعمل شورای مرکزی نظارت بر مدارس نیز باید اصلاح شود. اگر ردیف خاصی در بودجه دیده شود، می‌توان مفاد تبصره 1 را اجرا کرد.
- با توجه به تاثیر معدل دبیرستان در نمره کنکور چه تضمینی وجود دارد که در مدارس غیرانتفاعی که به‌صورت تضمینی کار می‌کنند، نمره به‌صورت غیرعادلانه داده نشود؟
در حال حاضر معدل سال سوم دبیرستان درکنکور مؤثر است که امتحانات آن نهایی است و همه دانش‌آموزان در حوزه‌هایی امتحان می‌دهند که اداره مشخص می‌کند. در مدارس دولتی هم از نظر معلم، امکانات آموزشی، تعداد دانش‌آموزان و... تفاوت‌های زیادی وجود دارد. لذا در برگزاری امتحانات نهایی تا اندازه‌ای باید یکسان‌سازی صورت گیرد، بنابراین مدارس غیردولتی هیچ نقشی در امتحانات نهایی و نمره آن ندارند.
- مکانیزم نظارت بر مدارس غیرانتفاعی به چه صورت است؟
فرآیند نظارت در گذشته و حال از نظر ساختاری مشخص بوده است، در شهرستان‌ها اگر تشکیل شورای نظارت بر مدارس غیرانتفاعی را ضروری ببینند، آن را تشکیل می‌دهند. در حال حاضر در تهران 14درصد دانش‌آموزان در مدارس غیرانتفاعی تحصیل می‌کنند که 45 درصد آنها تنها در منطقه یک هستند، لذا ضرورت دارد شورای نظارت بر مدارس غیرانتفاعی در این منطقه تشکیل شود.
شورای نظارت که رئیس آن وزیر آموزش و پرورش و قائم مقام او معاون سازمان توسعه و مشارکت‌های مردمی است، هر هفته یک جلسه دارند که به موارد تخلفات در مدارس غیرانتفاعی رسیدگی و اگر نظرشان بر انحلال یک مدرسه باشد، این درخواست به ستاد می‌رود و آنها نظر نهایی را اعلام می‌کنند. تا به حال تعدادی از مدارس غیرانتفاعی به‌دلیل انجام تخلفات متعدد منحل شده‌اند. دفتر استانی توسعه مدارس غیردولتی براساس اظهار نظر سال گذشته بیشترین بازدید از این مدارس را داشته‌اند.
در مورد نظارت ملاک‌های کمی و کیفی مختلفی وجود دارد، مثلا چند درصد از دانش‌آموزان از پایه سوم وارد پایه چهارم ابتدایی شده‌اند؟ آمارها نشان می‌دهد از نظر کیفیت آموزشی بعد از مدارس شاهد، مدارس غیرانتفاعی قرار دارند. یکی دیگر از ملاک‌های کیفیت از نظر ما میانگین معدل دانش‌آموزان است.
همچنین میزان شهریه مدارس غیرانتفاعی براساس ضوابطی ازجمله عملکرد سال گذشته و برنامه‌های آموزشی و پرورشی مورد ارزیابی قرار گرفته و براساس این ملاک‌ها، مدارس غیرانتفاعی درجه‌بندی و براساس این درجه‌بندی شهریه‌ها مشخص می‌شوند. در 4 سال گذشته 70 درصد مدارس غیرانتفاعی درجه‌بندی شده‌اند. کل امتیازات که هزار است، براساس عملکرد سال گذشته، برنامه‌های ارائه شده و هزینه‌های غیرآموزشی در نظرگرفته می‌شود.
برای درجه‌بندی مدارس کمیته‌ای در شهرستان‌ها تشکیل می‌شود. در تهران هم تمام روسای کمیته‌ها توجیه شده‌اند.
